Als je hoofd een snelweg is
Stel je voor: je bent een (young) professional. Je inbox is een eindeloze stroom, je agenda lijkt op Tetris op expert-niveau, en zelfs je vrije tijd voelt als een to-do list (“ontspannen” staat er letterlijk op). Herkenbaar? Dan is deze blog voor jou. Want als “aan staan” je standaardmodus is, dan is het tijd om even stil te staan. Of nou ja, in elk geval te pauzeren. Want spoiler: je lichaam houdt de score bij, ook als jij denkt dat je alles onder controle hebt.
Stress zit niet alleen in je hoofd (helaas)
Die stijve schouders, dat opgejaagde gevoel, of het moment waarop je ineens niets meer voelt behalve de drang om te scrollen tot je duim afvalt? Dat zijn geen random kwaaltjes. Dat is je zenuwstelsel dat zegt: “Hallo? Iets te veel prikkels hier!” Volgens de polyvagaal theorie van Stephen Porges (ja, die naam mag je vergeten, tenzij je indruk wilt maken op een feestje) is ons zenuwstelsel slimmer dan we denken. Het scant constant of we veilig zijn of in gevaar. En dat doet het zonder jou om toestemming te vragen.
De drie standen van je zenuwstelsel (nee, er is geen ‘Netflix & chill’-modus)
Ventrale vagale modus: Je voelt je chill, verbonden, je ademhaling is soepel, je gezicht ontspannen. Dit is de “ik heb het leven op orde”-stand.
Sympathische activatie: Je lichaam denkt: “Rennen! Of vechten!” Je hartslag stijgt, je ademhaling versnelt. Je bent alert, maar ook snel overprikkeld.
Dorsale vagale modus: Als alles te veel wordt, trek je je terug. Je voelt je afgevlakt, moe, of alsof je op de automatische piloot leeft.
En nee, je hoeft niet iets “fout” te doen om in een van die stressstanden te belanden. Je zenuwstelsel doet gewoon z’n ding. Handig, maar soms ook een beetje dramatisch.
Young professionals & chronische stress: een match made in... burn-out?
Je werkt hard, sport (of voelt je schuldig dat je het niet doet), probeert sociaal te zijn én je LinkedIn bij te houden alsof je leven ervan afhangt. Ondertussen denkt je lichaam: “Wanneer mag ik even uitrusten?” Chronische stress zorgt ervoor dat je systeem blijft hangen in de aan-stand of juist in de uit-stand. En dat kan zich zo uiten:
Je slaapt slecht of piekert jezelf in slaap (leuk, die 03:00 AM existential crisis).
Je voelt je snel overprikkeld of juist afgestompt.
Je hebt vage klachten waar zelfs Google geen raad mee weet.
Je voelt je soms net een robot met een lege batterij.
Hoe reset je dat overactieve zenuwstelsel?
Goed nieuws: je zenuwstelsel is trainbaar. Net als je biceps, maar dan subtieler. Hier zijn een paar hacks die écht werken:
1. Adem als een zenmeester. Langzaam uitademen (bijv. 4 tellen in, 6 tellen uit) activeert je nervus vagus. Klinkt fancy, maar het is basically je innerlijke chill-knop.
2. Zoek co-regulatie (a.k.a. mensen die je niet uitputten). Een warme blik, een knuffel, een goed gesprek – je zenuwstelsel smult ervan. Serieus, zelfs een kat op schoot telt.
3. Beweeg, maar niet als een maniak. Geen HIIT nodig. Denk eerder aan wandelen, dansen in je woonkamer, of een beetje wiegen (ja, echt). Ritme = rust.
4. Zintuiglijke veiligheid. Je lichaam reageert op geur, aanraking en geluid. Denk: een warme douche, je favoriete trui, een geur die je doet denken aan vakantie. Kleine dingen, groot effect.
Waarom ontspannen soms juist stressvol voelt
Misschien heb je dit meegemaakt: je gaat eindelijk mediteren en... BAM, paniek. Of je probeert te ontspannen en voelt je juist onrustig. Dat is je zenuwstelsel dat denkt: “Wacht, dit voelt verdacht rustig. Waar is de dreiging?” Dit heet de veiligheidsparadox. Als je systeem gewend is aan stress, voelt rust als onbekend terrein. En onbekend = potentieel gevaar. (Ja, je zenuwstelsel is een beetje paranoïde.)
Daarom: begin klein. Een warme hand. Een rustige ademhaling. Een geur die je fijn vindt. Je hoeft niet meteen in een zen-cocon te kruipen. Baby steps.
Reflectie: je lichaam als bondgenoot
Wat als je je lichaam niet langer ziet als iets dat je “tegenwerkt”, maar als een kompas dat je de weg wijst? Wat als die vermoeidheid, die spanning, die onrust... eigenlijk signalen zijn dat je iets nodig hebt?
Mini-vraagje voor jou:
Wanneer merk jij dat je in overdrive zit? En wat helpt jou om weer te landen?
Wil je dit soort inzichten niet alleen lezen maar ook ervaren? Denk dan eens aan een 3-daagse expeditie in de natuur. Geen wifi, geen deadlines – alleen jij, je lijf, en een heleboel frisse lucht. Klik hier voor de brochure.
Bronvermelding:
Brown, R. P., & Gerbarg, P. L. (2005). Sudarshan Kriya Yogic breathing in the treatment of stress, anxiety, and depression: part II—clinical applications and guidelines. Journal of Alternative & Complementary Medicine, 11(4), 711-717.
Dana, D. (2018). The Polyvagal theory in therapy: engaging the rhythm of regulation (Norton series on interpersonal neurobiology). WW Norton & Company.
Feldman, R. (2007). Parent–infant synchrony and the construction of shared timing; physiological precursors, developmental outcomes, and risk conditions. Journal of Child psychology and Psychiatry, 48(3‐4), 329-354.
Lehrer, P. M., Vaschillo, E., & Vaschillo, B. (2000). Resonant frequency biofeedback training to increase cardiac variability: Rationale and manual for training. Applied psychophysiology and biofeedback, 25, 177-191.
McEwen, B. S., & Gianaros, P. J. (2011). Stress-and allostasis-induced brain plasticity. Annual review of medicine, 62(1), 431-445.
Porges, S. W. (1995). Orienting in a defensive world: Mammalian modifications of our evolutionary heritage. A polyvagal theory. Psychophysiology, 32(4), 301-318.
Porges, S. W. (2022). Polyvagal theory: A science of safety. Frontiers in integrative neuroscience, 16, 871227.
Porges, S. W., & Carter, C. S. (2017). Polyvagal theory and the social engagement system. Complementary and integrative treatments in psychiatric practice, 221.
Price, C. J., & Hooven, C. (2018). Interoceptive awareness skills for emotion regulation: Theory and approach of mindful awareness in body-oriented therapy (MABT). Frontiers in psychology, 9, 798.
Van der Kolk, B. A. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking.
